home

 

trypanosomiasis, Afrikaanse slaapziekte

register

 

meer parasieten

Verspreidingsgebied


Tseetseevlieg




Trypanosomiasis




 

 

 

Inleiding
Menselijke Afrikaanse trypanosomiasis of de slaapziekte is een wijdverspreide tropische ziekte, die fataal kan zijn als deze niet wordt behandeld. Het wordt verspreid door de beet van een besmette tseetseevlieg (Glossina Genis). Het belangrijkste kenmerk van de Afrikaanse slaapziekte is slaapzucht, een ernstig verstoord slaappatroon. De oorzaak van de ziekte is een steek van een tseetsee-vlieg die besmet is met een eencellige parasiet van de soort Trypanosoma. Zonder behandeling is de ziekte dodelijk. Naar schatting lijden 300.000 - 500.000 mensen aan de Afrikaanse slaapziekte. Hieraan sterven elk jaar ongeveer 300.000 mensen.
Er zijn twee hoofdvarianten van de Afrikaanse slaapziekte:

  1. de West-Afrikaanse slaapziekte of trypanosomiasis gambiense, de chronische vorm

  2. de Oost-Afrikaanse slaapziekte of trypanosomiasis rhodesiense, de acute vorm die snel opkomt en snel verloopt.

Verspreidingsgebied
De Afrikaanse slaapziekte komt voor ten zuiden van de Sahara. Tussen 15 graden noorderbreedte en 20 graden zuiderbreedte.
De West-Afrikaanse variant wordt verspreid door de tseetseevlieg rond dorpen in Centraal- en West-Afrika, bij bebouwde akkers en in de buurt van drukbezochte riviertjes en meertjes.
De Oost-Afrikaanse variant wordt verspreid in savannen en beboste gebieden van Centraal- en Oost-Afrika. Iedereen die daar een wildpark bezoekt of daar werkt, loopt gevaar besmet te raken.

Het besmettingsgevaar
Het besmettingsgevaar is bijzonder hoog in Angola, de Democratische Republiek Kongo , Oeganda en Soedan.
De Afrikaanse slaapziekte heerst ook in Kameroen, Zare, Ivoorkust, de Centraal Afrikaanse Republiek, Guinee, Mozambique, Tanzania en Tsjaad.
De ziekte is zeldzamer in Benin, Burkina Faso, Gabon, Ghana, Zare, Guinee, Kenia, Mali, Nigeria, Togo en Zambia.
Niet bekend is hoeveel de Afrikaanse slaapziekte voorkomt in Burundi, Botswana, Ethiopi, Liberia, Namibi, Rwanda, Senegal en Sierra Leone.

Oorzaak
De Afrikaanse slaapziekte wordt overgebracht door de tseetsee-vlieg. Dit is een bloedzuigende vlieg, ongeveer twee keer zo groot als een gewone huisvlieg. De vlieg is te herkennen aan de manier waarop ze in rust haar vleugels vouwt: als de bladen van een schaar. Slechts een klein percentage tseetsee-vliegen is drager van de ziekteverwekkende parasiet. Maar toch is het verstandig ze te mijden. Tseetsee-vliegen steken overdag. Ze komen zelden in huis. Maar ze kunnen mensen die per auto of per trein reizen, over grote afstanden volgen om zich aan hun bloed tegoed te doen.

Symptomen
Een steek van de Tseetseevlieg is pijnlijk. Als de vlieg besmet is met Trypanosoma-parasieten, ontstaat na een paar dagen, of pas na een maand, op die plek een grote rode en open zweer. Na de steek begint het menselijk afweersysteem direct antistoffen te produceren om de indringers te lijf te gaan. Maar de trypanosomen kunnen zich handhaven doordat ze zich voortplanten en daarbij als het ware telkens veranderen. Zo blijven ze bestand tegen de antistoffen van de mens. En zo putten ze het afweersysteem van de besmette persoon uit. Mensen kunnen de besmetting met de West-Afrikaanse slaapziekte vele jaren bij zich dragen zonder het te weten. De Oost-Afrikaanse slaapziekte verloopt veel sneller: zonder behandeling sterven patiënten gewoonlijk binnen een paar maanden.
Bij de West-Afrikaanse slaapziekte zijn de verschijnselen:

  • een zweer op de plek van de steek

  • opgezette lymfeklieren

  • koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, niet lekker voelen

  • gezwollen klieren aan de achterkant van de nek

  • uitslag, zwelling rond de ogen, opgezette handen

  • zware hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn

Als er niets tegen de infectie wordt gedaan, kunnen de parasieten op den duur de hersenen binnendringen. Dan ontstaan er complicaties zoals: verwardheid, slaapstoornissen, epileptische aanvallen, moeite met lopen, gevoelloosheid in handen en voeten. Uiteindelijk vermagert de patiënt snel, raakt in coma en sterft.

Bij de Oost-Afrikaanse slaapziekte zijn de verschijnselen:

  • een zweer op de plek van de steek

  • koorts

  • zware hoofdpijn, prikkelbaarheid

  • intense moeheid, opgezette lymfeklieren

  • spier- en gewrichtspijn

Als de infectie de hersenen aantast, zijn de verschijnselen: verwardheid, persoonlijkheidsveranderingen, moeizame spraak, epileptische aanvallen en moeite met lopen. Zonder behandeling wordt de patiënt erg suf, raakt in coma en sterft.

Diagnose
De parasiet kan door middel van een test worden opgespoord. Dit kan een onderzoek zijn van bloed, ruggenmergvocht of vocht uit gezwollen lymfeklieren

Behandeling
Als u na uw reis ziek wordt, vertel dan de huisarts welk land u hebt bezocht. Ga niet zelf dokteren, maar stap naar een arts zodra een zweer opkomt. Zeker als u in Afrika bent geweest en er kans is dat u bent gestoken door een tseetsee-vlieg. De Afrikaanse slaapziekte is moeilijk te behandelen. Centra voor tropische ziekten zijn hierin gespecialiseerd. Reizigers bij wie de Afrikaanse slaapziekte is vastgesteld en die daarvoor zijn behandeld, moeten na terugkeer twee jaar onder controle blijven. Ze moeten regelmatig een lumbaalpunctie laten doen.

Voorzorgsmaatregelen

  • Er bestaat nog geen vaccin tegen de Afrikaanse slaapziekte.

  • Wees voorzichtig. Tref voorzorgsmaatregelen als u wildparken of schaars bevolkte gebieden in Afrika bezoekt.

  • Draag kleding die armen en benen helemaal bedekt. Tseetsee-vliegen kunnen door dunne stof heen steken. De kleren moeten daarom van stevig materiaal zijn, bijvoorbeeld van een zware kwaliteit linnen. Kies voor kleuren die in de omgeving niet opvallen, bijvoorbeeld kaki of olijfgroen. Want felle en donkere kleuren trekken tseetsee-vliegen aan.

  • De plaatselijke bevolking kent meestal de gebieden waar de ziekte veel voorkomt. Informeer ernaar en mijd die gebieden

  • Gebruik in een risicogebied ruimschoots insectenwerende middelen met DEET (diethyltoluamide) en slaap onder een muskietennet

  • Controleer voertuigen op tseetsee-vliegen voordat u instapt. Rijd niet in een open voertuig. Tseetsee-vliegen worden aangetrokken door opwaaiend stof achter rijdende voertuigen.

  • Kom niet te dicht bij struikgewas: tseetsee-vliegen slapen in struiken op het heetst van de dag, maar gaan steken als ze worden gestoord.