syndroom van Barth - 3-Methylglutaconic aciduria
Prof Peter G Barth
(1937)
Het syndroom van Barth of 3-Methylglutaconic aciduria is een zeldzame
aangeboren X-gebonden recessief overervende stofwisselingsziekte, genoemd
naar de Nederlandse arts Peter Barth die de ziekte in een uitvoerige
familiestamboom in 1983 beschreef. De aandoening is zeer zeldzaam en zou
slechts 1 op 200.000 geboorten voorkomen, wat voor Nederland ongeveer 1
nieuw geval per jaar betekent. Waarschijnlijk wordt de diagnose in een groot
aantal gevallen gemist. Wereldwijd zijn (2006) ongeveer 100 families bekend
waarin het voorkomt.
Het syndroom ontstaat door een fout in een gen. Dit gen is 6234 basen lang,
met een mRNA van 879 nucleotiden, met 11 exons en 9 introns, en het eiwit
bestaat uit 292 aminozuren en heeft een gewicht van 33,5 kilodalton. Het is
gelokaliseerd op Xq28, het x-chromosoom. bij 60% van de patiënten is een
frameshiftmutatie, stopmutatie of fout op de spliceplaatsen opgetreden en
bij 30% een mutatie die de ladingsverdeling van het eiwit verandert.
De aandoening is het meest waar te nemen tijdens de jeugd. Het komt enkel
voor bij jongens, vrouwen kunnen drager zijn van het syndroom maar hebben de
aandoening niet zelf.
Oorzaak van de ziekte
De mutatie die het syndroom veroorzaakt, bevindt zich op het
geslachtschromosoom, het X-chromosoom. Er bevindt zich aan het einde van het
X-chromosoom een zogenaamd G4.5 gen. Dit gen maakt een eiwit aan. Door
mutaties in G4.5, wordt een abnormaal eiwit veroorzaakt. De normale functie
van het eiwit is gelegen in de synthese van lipiden die deel uitmaken van de
celmembraan en de mitochondriale membranen (tetralinoleoylcardiolipinesynthese).
Op een defect hierin zijn alle verschijnselen van de ziekte terug te voeren.
Het erfelijkheidspatroon
Vrouwen blijven gespaard voor ziekteverschijnselen omdat zij beschikken over
2 X-chromosomen. Ze hebben dus nog een chromosoom over die geen defect G4.5
bevat, wat voldoende is om de ziekte zelf niet te krijgen. De vrouw is
draagster en heeft dus bij een zwangerschap kans om het door te geven aan
haar zoon of dochter. Maar meisjes blijven steeds drager, terwijl jongens de
ziekteverschijnselen krijgen. De situatie is wat dat betreft analoog aan die
bij kleurenblindheid. In zeer zeldzame gevallen kunnen ook vrouwen wel eens
symptomen vertonen, namelijk bij een zeer onevenwichtige inactivering van
hun x-chromosoom.
Kenmerken van het syndroom
De belangrijke trias van dit syndroom bestaat uit: zwakte van hart- en
skeletspier, kleine gestalte, en leukopenie (tekort aan witte bloedcellen).
De hartspier is zwakker. De hartspier heeft onvoldoende kracht en dit leidt
tot hartvergroting. Het kan ook extremere gevolgen hebben zoals een acute
hartstilstand.
Weinig weerstand tegen infecties. Er is een tekort aan witte bloedcellen
waardoor men minder weerstand heeft tegen bacteriën, infecties en schimmels.
Het verhoogt ook het risico op bloedvergiftigingen (sepsis).
Zwakke spieren. De spieren in het lichaam zijn in het algemeen erg zwak en
men is ook snel moe. De spieren rondom schouders en heupen zijn het ergst
aangetast. Er treedt ook dikwijls een motorische achterstand op bij de
mensen met het syndroom van Barth.
Kleine gestalte. Jongens met dit syndroom zijn meestal erg klein voor hun
leeftijd. Deze vorm van kleine gestalte is niet te behandelen met
groeihormoon.
Abnormale functie van de mitochondriën door een tekort aan cardiolipine.
Cardiolipine is een belangrijke stof die een onderdeel is van de membranen
van mitochondriën.
Diagnose
Men vermoedt dit soms kort na de geboorte als het kind hypotoon is, te
kampen had met ernstige infecties, of hartfalen vertoont. Als het syndroom
van Barth zich openbaart in een later stadium, zal dit meestal te maken
hebben met een motorische achterstand. De diagnose wordt gesteld met behulp
van verschillende onderzoeken zoals elektrocardiogram, röntgenfoto's van de
borstholte, en het voorkomen van ongewoon veel 3-methylglutaconzuur in de
urine, vooral tussen de leeftijden van 6 maanden en drie jaar. Genetische
diagnostiek is mogelijk maar dan moet er eerst aan de mogelijkheid gedacht
worden en een sterke verdenking bestaan. Een dergelijke verdenking is
natuurlijk bij een bekend geval in de familie eerder aanwezig.
Behandeling
Het syndroom van Barth is niet te genezen. Men richt zich bij de behandeling
vooral op het bestrijden van de symptomen. Men kan dit doen door medicijnen,
een pacemaker, antibiotica.
Om de motorische achterstand wat te kunnen
verbeteren, kan men gebruikmaken van fysiotherapie.
Barth Syndrome Foundation
De Barth Syndrome Foundation ( BSF ), is samen met haar gelieerde
ondernemingen, de enige wereldwijde vrijwilligersorganisatie, gewijd aan het
redden van levens door middel van onderwijs, de vooruitgang in de
behandeling en het vinden van een remedie voor Barth syndroom. De Barth
Syndrome Foundation sponsort een concurrerende onderzoeksrogramma's en
internationale conferenties voor de getroffen gezinnen. Behandelend artsen
en wetenschappers komen om de twee jaar bijeen.